Niedobór witaminy D w Polsce stanowi powszechny problem zdrowotny pośród wszystkich grup wiekowych. Źródłami witaminy D są: endogenna synteza i podaż ze źródeł egzogennych. Aby mogło dojść do jej syntezy w skórze potrzebna jest ekspozycja na światło słoneczne. Jest ona zapewniona w okresie letnim, natomiast trzeba pamiętać, że obecnie stosowane filtry przeciwsłoneczne hamują nawet do 95% syntezy witaminy D w skórze. W okresie jesienno-zimowym, czyli od października do kwietnia, niemalże całkowicie ustępuje synteza tej witaminy.
W celu zapewnienia optymalnych wartości jej stężenia należy urozmaicać dietę w pokarmy bogate w witaminę D lub skutecznie ją suplementować za pomocą odpowiednich preparatów. Oriovit-D to rodzina suplementów diety w różnych dawkach, przeznaczonych dla dzieci i młodzieży oraz dorosłych i seniorów.
Według szacunkowych danych, nawet 90-95 % Polaków może cierpieć na niedobór witaminy D dlatego bardzo istotna jest jej suplementacja. W obliczu tak powszechnych niedoborów eksperci opracowali specjalne rekomendacje – ” Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej” (*). Według powyższych wytycznych zalecane dawki powinny być dostosowane do poszczególnych grup wiekowych. Przedstawiają się następująco:
- od urodzenia do 6. miesiąca życia - niemowlęta karmione piersią - dawka 400 IU/dobę (10,0 µg/dobę) - niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym powinny otrzymać dawkę 400 IU/dobę (10,0 µg/dobę) łącznie z diety oraz suplementów);
- między 6. a 12. m.ż. dawka 400-600 IU/dobę (10,0-15,0 µg/dobę) w zależności od dobowej dawki witaminy D dostarczanej z pokarmem;
- noworodki urodzone przedwcześnie są szczególnie narażone na niedobór witaminy D i powinny otrzymywać suplementację od pierwszych dni życia (kiedy tylko będzie możliwe żywienie dojelitowe) w dawce 400-800 IU/dobę (10-20 µg/dobę) do momentu osiągnięcia skorygowanego wieku 40. tygodnia ciąży. Po tym okresie zaleca się dawki jak u niemowląt donoszonych.
- dawka 600-1000 IU/dobę (15,0-25,0 µg/dobę) zależnie od masy ciała w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca;
- dzieci i nastolatki z otyłością (>90 centyla dla wieku i płci według danych dla danego kraju) stanowią grupę ryzyka niedoboru witaminy D3; zaleca się suplementację 1200-2000 IU/dobę (30-50 µg/dobę) zależnie od stopnia otyłości, w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca.
- dawka 800-2000 IU/dobę (20,0-50,0 µg/dobę) zależnie od masy ciała w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca;
- dawka 800-2000 IU/dobę (20,0-50,0 µg/dobę) u osób w wieku podeszłym przez cały rok, z uwagi na gorszą skuteczność wytwarzania witaminy D3 w skórze;
- osoby otyłe (BMI ≥30 kg/m2) powinny przyjmować przez cały rok dawkę 1600-4000 IU/dobę (40-100 µg/dobę) zależnie od stopnia otyłości.
- kobiety planujące ciążę powinny zastosować suplementację zgodnie z wytycznymi dla dorosłych;
- dawka 1500-2000 IU/dobę (37,5-50 µg/dobę) co najmniej od II trymestru ciąży.
- dawka 1000-2000 IU/dobę (25-50 µg/dobę) zależnie od masy ciała przez cały rok.
Witamina D należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, co oznacza, że nie jest wydalana z moczem tylko magazynowana w wątrobie i tkance tłuszczowej.
Witamina D obejmuje:
– witaminę D1 (kalcyferol)
– witaminę D2 (ergokalcyferol)
– witaminę D3 (cholekalcyferol)
Witamina D1 znajduje się w tranie, D2 jest wytwarzana w roślinach wystawionych na działanie promieni ultrafioletowych, natomiast witamina D3 powstaje w skórze ludzi i zwierząt i jest jedną z niewielu witamin jaką organizm może wyprodukować sam pod wpływem działania promieni słonecznych, które przemieniają zawartą w skórze człowieka prowitaminę D3 w witaminę D3.
Początkowo rola witaminy D była bagatelizowana, na szczęście wraz z rozwojem medycyny zaczęło się to zmieniać. Kluczowe dla odkrycia jej znaczenia i dobroczynnego wpływu na organizm człowieka okazały się badania nad krzywicą, czyli dziecięcą chorobą układu kostnego, która zaczęła się rozprzestrzeniać w czasach rewolucji przemysłowej.
Witamina D, podobnie jak pozostałe witaminy, pełni niezwykle ważną rolę. Pobudza wchłanianie wapnia i fosforu, a także zapobiega nadmiernemu wydalaniu tych pierwiastków z moczem przez co ma wpływ nie tylko na prawidłowe kształtowanie się kości u dzieci i dorosłych, na ich odpowiednią gęstość i na stan naszego uzębienia. Tak więc – ponieważ witamina D umożliwia wchłanianie tych pierwiastków – jej odpowiednia ilość zapewnia działanie tych składników mineralnych. Obecność tej witaminy we krwi wpływa korzystnie na system nerwowy i na skurcze mięśni, w tym serca, gdyż odpowiednia ilość wapnia umożliwia sprawne przewodzenie impulsów nerwowych.
Witamina D zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry, reguluje wydzielanie insuliny, a tym samym wpływa na odpowiedni poziom cukru w organizmie. Korzystnie wpływa na słuch, gdyż decyduje o dobrym stanie kostek ucha wewnętrznego. Oddziałuje na komórki szpiku kostnego produkujące komórki obronne (monocyty). Warto wspomnieć, że obecność witaminy D w świetle niektórych badań może zapobiegać różnego rodzaju nowotworom, takim jak rak okrężnicy, rak piersi, rak prostaty, chłoniak nieziarniczy.
– reguluje gospodarkę wapniowo-fosforonawoą
– stwarza optymalne warunki dla odpowiedniej mineralizacji kości
– ma działanie przeciwzłamaniowe
– wygasza reakcje zapalne
– nasila syntezę neurotransmiterów, szczególnie dopaminy
– ma wpływ na poprawę nastroju
– suplementacja witaminy D obniża 8-krotnie ryzyko wystąpienia zachorowania na cukrzycę typu I u dzieci
– większe ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego i insulinooporności u osób z niedoborem witaminy D
– odpowiednie stężenia witaminy D w surowicy mogą opóźnić rozwój cukrzycy typu II u osób z nieprawidłowym stężeniem glukozy na czczo
– przypisuje się jej właściwości antyproliferacyjne oraz wpływ na różnicowanie komórek i mechanizmy apoptozy witaminy D
Większość badań wskazuje na deficyt witaminy D w Polsce oraz w innych krajach Europy Środkowej. Problem ten jest powszechny w wielu krajach, wśród wszystkich grup wiekowych. Można powiedzieć, że niedobór witaminy D wśród społeczeństwa stanowi globalny problem zdrowotny.
Niewielka zawartość witaminy D w mleku kobiecym, ok 20 IU/l (ryzyko niedoboru witaminy D u noworodków karmionych wyłącznie piersią, wzrost zachorowalności na schizofrenię i depresję w wieku dorosłym)
Stężenie w surowicy poniżej 25 nmol/l (10 ng/ml) (krzywica u dzieci, osteomalacja i osteoporoza u dorosłych)
Małe naświetlenie i niedobory w diecie (występowanie osteoporozy u 33% kobiet w wieku 60-70 lat i 66% kobiet w wieku 80 lat- ryzyko złamania szyjki kości udowej wynosi ok 50%)
Niskie natężenie promieniowania słonecznego
Małe naświetlenie między listopadem a lutym (zmniejszona synteza witaminy D)
Najbardziej efektywna synteza witaminy D jest między godziną 10:00 a 15:00 w okresie letnim, u rasy białej zamieszkującej tereny położone poniżej 40º szerokości geograficznej, w obszarach niezurbanizowanych (zmniejszona synteza witaminy D)
Melanina hamuje syntezę witaminy D i prowadzi do redukcji syntezy witaminy D3 nawet do 99% (ciemnoskórzy Afroamerykanie wymagają 5-10 krotnie dłuższej ekspozycji na promieniowanie niż rasa biała)
Ilość 7-dehydrocholesterolu w skórze maleje z wiekiem (u osób po 70 r.ż. obserwuje się zmniejszenie prowitaminy D w skórze nawet o 75%)
Prewencja przed promieniowaniem słonecznym (u 30-50%) mieszkańców regionów o wysokim stopniu nasłonecznienia prowadzi do niedoborów witaminy D
Preparaty SPF (sun protector factor) prewencja przed oparzeniem słonecznym i rozwojem nowotworów skóry